Ardıçkuşları özellikle Avrupa Asya ve Amerika kıtalarında birçok türü yaşayan güzel ötüşlü kuşlardır. Turdidae familyasından olan bu kuşların uzunl
Ardıçkuşları daha çok hayvansal ara sıra da bitkisel besinlerle beslenir. Birçoğu böcek vesolucan gibi en sevdiği yiyecekleri bulmak için yerde sıçrayarak dolaşırken bazı türler de bir ağaca tüneyip yerde gördüğü avın üstüne hızla atlar. Avrupa’nın birçok yerinde ve Türkiye’de yaşayan ötücü ardıçkuşu (Tur-dus philomelos) salyangozları yiyebilmek için hayvanı gagasıyla tutup bir taşa vurarak kabuğunu kırar. Bazı türleryere düşmüş meyveleri gagalar bazılan da ağaçlann arasında uçarak dalındaki meyveleri yer.
Ardıçkuşlarının birçok türü ormanların derinliklerinde ya da çevresinde barınır bir bölümü de açıklık yerlerde yaşar. Bu kuşlardan bazıları bahçelerin çayırlann vegölgeli ağaçlıkların alışılmış konuklarıdır. Kuzey enlemlerinde yaşayan türler bazen çok uzun yol alarak kışın güneye doğru göç ederler. Hemen hepsinin ötüşü hoş ve melodiktir; özellikle bazılan duru akıcıve çan sesini andıran çınlamalı ötüşüyle dikkati çeker.
Ardıçkuşları ilkbaharda çiftleşir ve genellikle ağaç dallarına çalıların arasına hatta bazen duvar çatlaklanna ağaçların oyuklarına ve yapıların saçaklanna çanakbiçiminde yuvalar yaparlar. Dişi kuş yuvaya beyaz ya da mavi renkte bazen üstü benekli üç ile altı arasında yumurta bırakır. Bazı türlerde yalnız dişi bazılarında da erkek ve dişi sırayla kuluçkaya yatarlar.Ana babanın elbirliğiyle besleyip gözettiği yavrular iyice büyümedikçe yuvadan aynlmaz.
Eskidünya yani Avrupa ve Asya kıtalan ardıçkuşlan açısından Yenidünya’dan daha zengindir.Avrupa’nın kuzeyinde üreyen ve yazı burada geçirdikten sonra kışın Türkiye İtalya ve Yunanistan gibi güneydeki daha sıcak ülkelere göç eden bayağı ardıçkuşu (Turdus pilaris) Eskidünya’da en çok görülen türdür. Aslında Türkiye’de ardıçkuşu dendiğinde ilk aklagelen bu kuş olur; bu yüzden öbür türlerden ayırt etmek gerektiğinde bayağı ardıçkuşu denir.
Türkiye’de kışlayan türlerden biri de adını kanatlannın altındaki tüylerin bakır kırmızısı renginden alan paskanattır (Turdus iliacus). Gene Eskidünya’da yaşayan ökseardıçkuşu (Turdus viscivorus) şubat başlarında ağaçlann çatallanmış dallarına yuva yapar. Bu iri kuş yuvasına ve yavrularına yaklaşan davetsiz konuklan kaçırmak için korkusuzca dalışa geçebilir.Avrupa ve Türkiye’nin birçok bölgesindegörülen kara bakal ile boğmaklı bakal da gerçekte birer ardıçkuşu türüdür. Ama biri kapkaratüyleri öbürü de boynundaki yakalık gibi beyaz lekesi nedeniyle değişik adlarla anılır.
Ardıç ailesi
Karatavuk (Turdus merula). Erkeği simsiyah. Sadece gagası ve göz çevresi turuncu. Dişisi ise kahverengi ve gagası turuncu değil. Parklarda, bahçelerde, ormanda görebilirsiniz. Görmeseniz de sesini mutlaka duyarsınız. Temelde iki türlü ötüyor. Birisi sinirli. Tehdit ya da uyarı olursa sinirli ötüyor. Diğerinde dünyanın en iyi şarkıcısı oluveriyor. Öter ardıcın sesi karatavuğa çok benzer. Zaten maharet de bu sesleri ayırmada.
Boğmaklı ardıç (Turdus torquatus). Boğmaklının erişkini kolaydır da genci zordur. Karatavuk sandığımız zamanlar olmadı değil. Erişkinin boynunda beyaz bir leke olur. Diğerlerine göre daha utangaç ve genel olarak daha az görülür. Kayalık yerleri sever. Ben de sadece birkaç defa ve her seferinde bir kayanın üzerinde görmüştüm. Bu tür için sonbahar göçü daha iyi bir zaman.
Ökse ardıcı (Turdus viscivorus). Adı üstünde ökselerin etrafında olurlar. En azından ben çoğunlukla öyle gördüm. Bu yarı parazit bitkinin (neden yarı parazit olduğu bir sonraki yazımda) yayılmasını da sağlarlar. Kondukları söğütlerin altındayken kafama az ökse tohumu düşmedi. Üstelik de gevezeler. Türkiye’nin en doğusu dışında yaygın. En iyi görebileceğimiz zaman kış mevsimi. Tekrarlayalım: En kalın benekler ökse ardıcında. Benekler yuvarlak/dikdörtgen ve sık.
Kızıl ardıç (Turdus iliacus). Bu ardıcı gözünün üstündeki sarı sürmesi ve göl altındaki bıyığından da ayırabilirsiniz. Diğer ardıçlarla karma gruplar yapabilir. Daha nadirdir. Türkiye’nin batı ve orta kesimlerinde bulunur. Çok soğuk kışlarda şehir parklarına iner. Her kar zamanı görmek için can atardım. Bu kış görür müyüm ki?Neyse, biz ipucunu tekrarlayalım: En ince benekler kızıl ardıçta. Benekler göğüste sık çizgiler halinde ama göğüsten kanat altlarına doğru gittikçe incelir. Benekler çizgi çizgi. Kanat altı kızıl.
Öter ardıç (Turdus philomelos). Göğsünde ve kanat altında sarılık var. Ormanları tercih eder. Özellikle de nemli ve karışık olanları. Diğer ardıçlarla karma gruplar yapabilir. Kalabalık gruplar halinde görmek mümkün. Sadece sesini duyarsam öter ardıç mı karatavuk mu emin olamıyorum. Her ikisinin sesini arar ara dinlemek, hatırlamak iyi oluyor. Tekrarlayalım: Öter ardıcın benekleri üçgen şekilli. Üçgenin içi daha dolu ve sivri ucu yukarı doğru.
Tarla ardıcı (Turdus pilaris). Tarla ardıcının göğsünde de sarılık var. Öter ardıçla karıştırmamak için üçgen şekilli beneklerin sivri ucunun yönüne ve üçgenlerin doluluğuna bakın. Ayrıca göğsündeki benekler belirgin bir siyahlık oluşturur. Çok büyük sürüler halinde görebilirsiniz. Görürseniz, onları izlemenin ne büyük bir keyif olduğunun farkına varırsınız. Şanslıyım ki kampüste doya doya izlediğim anlar oldu. Tekrarlayalım: Tarla ardıcının beneklerinin içi nispeten daha az dolu. Sivri ucu da aşağıya doğru.
Yorumlar