Tarihteki İlk Puzzle

1760 seneninde, Londra’da bir harita yapımcısının iş yerine uzanalım; kahramanımızın isimi John Spilsbury. İşine tutkun olan John, bir farklılık yaratarak çocukların haritalara daha çok alaka göstermesini arzu eder. Belki de emeli daha çok harita satmaktır bilemeyiz tabii ki. John düşünür taşınır; sonunda nasıl bir şey yapacağına karar verir. Haritasını sert bir tahtaya yapıştıracak, mobilyacılıkta kullanılan reyme testeresi ile de haritadaki ülke hudutlarını ayıracaktır.. Nitekim başarılı da olur. Hem de tahtaları kesmek için kullanılan testereye İngilizce’de “jigsaw” denildiği için puzzle birleştirme oyunu günümüze bu ilk haline atıfla “jigsaw puzzle” olarak aktarılır.

İngiliz çocukları, 1820 seneye kadar tam 60 sene süresince coğrafya derslerini John’un puzzle’ı ile yaparlar. Haritayı ezberlemenin zorluğu, puzzle sayesinde bir eğlenceye dönüşür bu sayede. Böylesine mükemmel bir uğraşıyı dünyaya armağan ettiği için bu 18. asır dahisine teşekkür etmek düşer bize de.

İlk vakitlerde bugünkü puzzle’ların aksine, “dissection / parçalara ayırıp inceleme” denilen puzzle’larda elbette parçalar birbirlerinin içine geçmeli değildir, dolayısıyla kolayca ayrılabilirler. Düşüneceğiniz üzere oldukça pahalıya satılan bu “parçalara ayrılabilir” haritalar, yalnızca varlıklı ailelerin çocukları tarafından kullanılabilir vaziyettedir. Bu ilk puzzle’lardan bir tanesini görmek isterseniz, yolunuz İngiltere’ye düştüğünde British Library’ye uğramanızı öneriyoruz.

Başlarda sadece eğitimde kullanılan puzzle’lar, 1820 ‘li yıllarda büyüklerin de ilgisini çekecek bir oyun olarak üretilmeye başlanır. Gerçi yeniden çok pahalıdır ve kolay bulunmaz; ta ki 19. Asrın sonlarına doğru kartondan puzzle’lar piyasaya çıkana kadar!

1930’lu senelerde parçaları kesmek için hidrolik silindir presler kullanılmaya başlanınca, hem daha ucuz hem daha çeşitli puzzle’lar piyasaya çıkar.

Artık yalnızca haritalar değil, her çeşit sanatsal görüntünün puzzle’ı yapılabilir vaziyettedir. Bu sayede 20. Asrın başlarında puzzle sevgisi hızla dağılmaya başlar. Öyle ki 1930’lu senelerde, üzerinde reklam resmi olan puzzle’lar bir pazarlama aracı olarak dahi kullanılır. Zira karton puzzle artık ucuza üretilebilir vaziyettedir.

Belki şaşıracaksınız fakat Amerika’da Büyük Buhran denilen, ekonomik krizin çok ciddi yaşandığı senelerde puzzle birleştirme oyunu tuhaf popüler olur. Zira her ne kadar kriz de olsa insanların eğlenmeye, stres atmaya ihtiyacı vardır ve puzzle, son zamanlarda olduğu gibi o zamanlar da en ucuz aile eğlencesidir. Zira defaatle bozulup tekrar yapılabilen, ayrı olarak ucuz olan başka eğlence yoktur.

O zamanlar gazete bayilerinde haftalık puzzle oyunları satılmaya başlanır. O gün bu gündür kriz vakitlerinin vazgeçilmez eğlencesi olmaya devam etmiştir puzzle birleştirme hobisi.

İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra puzzle birleştirmenin popülaritesi azalmaya başlar. Zira radyo ve akabinde televizyon girmiştir insanların hayatına. Bu geçici durgunluk döneminin hemen peşinden imalat teknikleri hızla geliştiği için ilgi tekrar daha önceki popülaritesine erişir.

Günümüzde ahşap puzzle yaygın değil artık, hem az üretiliyor; hem de çok pahalı. Fakat kartondan olanları oyun ve oyuncak mağazalarında var olmaya daha uzun yıllar boyunca devam edecek gibi görünüyor.