Amerikalı Psikolog ( ruhbilimci, yazar, mucit, sosyal reform savunucusu ve şair) B.F.Skinner edimsel koşullanma kuramını ortaya koymuştur. Edimsel koş
Amerikalı Psikolog ( ruhbilimci, yazar, mucit, sosyal reform savunucusu ve şair) B.F.Skinner edimsel koşullanma kuramını ortaya koymuştur. Edimsel koşullanma durumundaki bir organizma bir takım davranışlar ortaya koyar:
Dolaşır, koklar, nesnelere bakar, onları iter; fakat klasik koşullanmada olduğu gibi belirli bir uyandırılmış davranış göstermez. Sonunda yaptığı davranışlardan biri ödüle götürür ya da cezadan kaçınmasını sağlar. Edimsel koşullanma ödüle götüren ya da cezadan kurtaran bir davranışın yapılmasını öğretmektir.
Bu konuda şöyle bir deney yapılmıştır. Skinner “Skinner’in kutusu” adıyla bilinen deneyiyle öğrenmede edimsel (vasıtalı,operant) koşullanmanın önemini ortaya koymuş, son dönemdeki en önemli psikologlardan biri olmuştur.
Deney; Aç bir fare, bir deney kafesi içine bırakılır. Bu sırada rastlantı sonucu kafesin içindeki mandala dokunur ve kafesin altındaki kaba yiyecek düşer. Fare yiyeceği yer ve böylece ödüllenmiş olur. Bundan sonra tekrar tekrar aynı yere bırakılan fare, daha kısa zamanda mandala dokunur. Başlangıçta gelişigüzel davranış gösteren fare bir sonraki deneyde mandala daha çabuk yaklaşmaya başlar ve en sonunda da doğrudan doğruya mandala basıp yiyeceği elde eder. Böylece öğrenilmiş bir “edim”,yani davranış oluşur.
Edimsel Koşullanma İkeleri
Skinner davranışın tekrarlanmasını, davranışı izleyen pekiştirme yada cezanın sağladığını düşünmektedir.
Bir davranışın pekiştirilmesi, tekrar gösterilme ihtimalini arttırır.
Davranışın biçimlendirilmesinde, kullanılan pekiştireç organizmanın gereksinimlerine uygun olmalıdır.
Davranış ile davranışa verilen tepki arasındaki süre edimsel koşullanmayı etkiler.
Edimsel koşullanmada birey daha etkindir, çünkü tüm davranışları çevrenin etkisiyle şekillendirir.
Edimsel Koşullanmayla İlgili Kavramlar
Biçimlendirme: Amaca yönelmeyi ifade eden davranışların pekiştirilmesi. Yani istenen bir davranış ortaya çıkmadığında, alt düzey davranışlara doğru inilmesi, ve o davranışın pekiştirilmesidir.
Zamanlama: Koşullanmanın kısa bir süre içerisinde gerçekleşmesi
Kaçınma Koşullanması: Kaçınma, durum ortaya çıkmadan durumdan uzaklaşmayı ifade eder. Kaçmadan farkı budur. Kaçma, durum ortaya çıktıktan sonra uzaklaşma. Kaçınma koşullanması kendi kendini pekiştiren bir şartlanmadır. Sistematik duyarsızlaştırma gibi tekniklerle ortadan kalkar.
Sistematik Duyarsızlaştırma: Korku tedavisinde kullanılır. Kişinin korktuğu uyarıcı ile kendisini korkutmayacak derecede karşı karşıya getirilmesidir. Yavaş yavaş bu derece arttırılır.
Sönme: Öğrenilen davranışların uzun süre pekiştirilmemesi. Sönmenin hızlanması cezaya bağlıdır.
Genelleme: Belli bir uyarıcı ile ortaya çıkan davranış pekiştirildiğinde, organizma bu uyarıcıya benzer uyarıcılara da aynı davranışı gösterir. Buna uyarıcı genellemesi denir.
Ayırt Etme: Pekiştirilen uyarıcılara gösterilen tepkinin, pekiştirilmeyenlere gösterilmemesidir.
Pekiştirme: Bir tepkinin iç veya dış etkenlerle kuvvetlendirilmesidir.
Yorumlar